Implementatie van de richtlijn voor de aanpak van slaapklachten en insomnie in de eerste lijn.
Slapeloosheid is een veelvoorkomend gezondheidsprobleem dat ongeveer 30% van de volwassenen treft. In België gebruikte in 2018 zo’n 13% van de volwassenen slaapmedicatie; tijdens de coronacrisis steeg dit tot 21%. Langdurig gebruik van deze middelen houdt echter aanzienlijke risico’s in, terwijl gedragsmatige interventies hun effectiviteit ruimschoots hebben bewezen.
Slaapklachten hebben een grote impact op de levenskwaliteit en productiviteit. Ze verhogen bovendien het risico op andere gezondheidsproblemen zoals hypertensie, depressie, diabetes, hart- en vaatziekten en cognitieve stoornissen. Toch worden slaapmiddelen in de praktijk nog vaak voorgeschreven, terwijl gedragsmatige interventies onderbenut blijven.
De richtlijn Aanpak van slaapklachten en insomnie bij volwassenen in de eerste lijn (WOREL) beveelt een stapsgewijze, niet-medicamenteuze aanpak aan:
- Stap 1: slaapdagboek en eenvoudige adviezen voor slaaphygiëne;
- Stap 2: laagintensieve gedragsmatige interventies;
- Stap 3: gespecialiseerde cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i).
Slaapmedicatie is enkel aangewezen bij acute en ernstige slapeloosheid, en dan slechts voor korte duur.
Dit implementatieproject, uitgevoerd door de Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen, had een dubbele doelstelling: het gebruik van gedragsinterventies verhogen en het voorschrijven van slaapmedicatie in de eerste lijn verminderen. Daartoe werden verschillende acties opgezet:
- het in kaart brengen van barrières voor implementatie van de richtlijn;
- ontwikkeling van informatiemateriaal voor patiënten;
- gerichte opleidingen om de expertise van eerstelijnszorgverleners te versterken;
- verbetering van de doorverwijzing naar therapeuten gespecialiseerd in CGT-i.
Daarnaast formuleerde het project aanbevelingen om deze aanpak duurzaam te verankeren: investeren in permanente vorming, ondersteunende structuren creëren voor zorgverleners, multidisciplinaire samenwerking versterken, de toegang tot gespecialiseerde slaapzorg verbeteren en het brede publiek sensibiliseren over de risico’s van slaapmedicatie en de voordelen van gedragsmatige interventies.
Dit project legt de basis voor een duurzame, patiëntgerichte aanpak, waarbij slaap wordt erkend als een essentieel onderdeel van de algemene gezondheid.
Hieronder vindt u enkele van de materialen die in dit project ontwikkeld werden.
Praktische informatie
Projectcoördinatie:
Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen (VVKP)
Uitvoeringsjaar:
2022
Looptijd:
24 maanden
Betrokken beroepsgroepen:
apothekers, kinesitherapeuten, psycholoogen, verpleegkundigen